vortigese
Baza scio[redakti | redakti fonton]
- Nun versio estas v0.4a5
- Strukturo de ordinara frazo - SVO (subjekt-verb-objekto).
muna atoi a'lēkasa – homo mortigas kapkrabon.
Fonetiko kaj ortografio[redakti | redakti fonton]
Vortigontoj ne uzas skribsistemojn en'lude kaj plejofte interkomprenigas (ne parolas) per sia vortigonta sento – vortisento (angle vortiessence), kiun neniu krom vortigonto eblas kompreni. Neniu terano povas tute kompreni ilin, sed skribsistemo povigas interparoli interrete kaj ĉiu komprenos ĝin. Alfabeto estas bazata sur latina. Pro longsonoj ne ĉiuj literoj havas esperantan analogon.
| litero | sono |
|---|---|
| a | a |
| ā | longa a |
| ch | ĉ |
| e | e |
| ē | longa e |
| f | f |
| g | g |
| h | h, ĥ |
| i | i |
| k | k |
| l | l |
| m | m |
| n | n |
| o | o |
| r | r |
| s | s |
| t | t |
| u | u, ŭ |
| v | v |
| z | z |
Oni povas ne eki frazon per granda litero. Plejofte grandaj literoj estas uzataj neniam.
Pri ā kaj ē[redakti | redakti fonton]
Oni povas ne havi klavaron kun literoj ā kaj ē, tamen, oni povas skribi kiel duopa aa kaj ee por ĝi. Dua varianto estas uzata pliofte en vortaro.
lestlā - lestlaa
lēkasa - leekasa
Akcento[redakti | redakti fonton]
Sed ne akĉento!
Oni eblas akcenti vortojn iel, sed rekomendata kiel en esperanto.
Vortisentaĵoj[redakti | redakti fonton]
Vortigontoj interdonas iom da lingvaĵoj per vortisento - sento, kiun neniu terano havas. Sed por interkomprenado en interreto, oni povas vortisentaĵojn - vortojn, kiujn oni skribas, sed devas ne prononci. En voĉparolado tiuj vortoj oni ne eblas prononci, sed teranoj povas kompensi per konteksto. Ĉiuj vortisentaĵoj ekas je x litero.
Aĥtung: tiuj vortoj nun ne ekzistas ĉar tiuj ne estas bezonataj.
Vortospecoj[redakti | redakti fonton]
Verbo[redakti | redakti fonton]
Tipoj de verboj estas:
- Netransitiva
- Transitiva
Tempumo[redakti | redakti fonton]
La lingvo ne havas tempojn, vortigontoj ne dividas "estantecon" kaj "estintecon".
vortigont famasune - vortigonto liberigas/liberigis.
Transitiveco[redakti | redakti fonton]
um telask a'muna - ni helpas al homoj.
Strukturo de tiu frazo:
- um - peranto (agent) "ni"
- telask - verbo "helpi"
- muna - "homo"
- a' - prefikso, analogo de esperantaj sufiksoj -ar- kaj -j.
En vortigese por formigi transitivajn frazojn oni uzas tiun formon: subjekto - verbo - objekto.
- Subjekto povas esti nominativa substantivo aŭ pronomo.
- Objekto devas esti akuzativa, dativa (aŭ alia nenominativa) substantivo.
Substantivo[redakti | redakti fonton]
Gramatiknombro[redakti | redakti fonton]
Estas tri gramatikaj nombroj:
- Nula - aĵo ne ekzistas kaj kiomo estas nul, havas prefikson za-
za'taar - neniom da vortoj. - Simpla - estas iom da aĵoj (pli ol nul)
taar - vorto (kaj eble multenombra). - Multenombra - estas pli ol unu aĵoj, havas prefikson a-
a'taar - vortaro, vortoj.
Kazoj[redakti | redakti fonton]
Nominativo[redakti | redakti fonton]
Defaŭlta kazo.
kroznak leek - zombio ĉasas
Akuzativo[redakti | redakti fonton]
En simplaj frazoj forme samas al nominativo, sed por plibonigi komprenadon, oni povas uzi prepozicion chella.
lēkasa atoi lent - kapĉasulo mortigas teranon.
lēkasa atoi chella lent - kapĉasulo mortigas teranon (kun prepozicio).
vortigont gā chella ova'pah - vortigonto manĝas manĝaĵon.
Posesivo[redakti | redakti fonton]
Posesiva vorto en simpla frazo havas prepozicion gi, por vortokonstruado estas sufikso -i-. Posesivo estas kiel genitivo, sed signifas nur apartenadon.
lēkasa gi kroznak - kapĉasulo de zombio.
Superesivo (sur-kazo)[redakti | redakti fonton]
Superesivo (superivo, aŭ sur-kazo) estas kazo kompreniganta kiel "sur" en esperanto. Vortojn oni superesivigas per prefikso ah-:
gaalasa larr ah'zem - bovkalmaro staras (=ekzistas) sur tero.
nok fallune ah'art - ksen-birdo flugas sur arbaro.
Aldonaĵo[redakti | redakti fonton]
Aldonaĵo estas kaj adjektivo, kaj adverbo.
